Down España entrevista á neurobióloga Mara Dierssen en relación á investigación sobre a lamivudina na que traballa xunto ao equipo do Centro de Regulación Genómica (CRG) e o Instituto de Investigación da Sida IrsiCaixa.
Segundo os primeiros resultados da devandita investigación, aínda nunha fase moi inicial na que se estudan os efectos en ratos, a lamivudina podería ter “efectos moi interesantes” a nivel cognitivo para as persoas coa síndrome de Down.
Sen dúbida, trátase dun avance científico que podería ter consecuencias moi positivas para as persoas do colectivo. Con todo, aínda é pronto para coñecer realmente os efectos deste fármaco e haberá que esperar varios anos aos resultados concluíntes da investigación para confirmar o seu impacto. Entrevistamos á doutora Dierssen para aclarar as posibles dúbidas en relación á investigación na que traballa:
– Que é lamivudina e para que se utiliza actualmente?
A lamivudina é un fármaco antirretroviral que se emprega para o tratamento de persoas adultas, nenos e nenas infectadas polo virus da inmunodeficiencia humana (VIH), o virus que causa a sida, e que pertence á familia dos inhibidores da transcriptasa inversa do VIH. Utilízase tamén para o tratamento da hepatite B (VHB) crónica.
– Como xurdiu a idea de investigar este fármaco antirretroviral para mellorar o desenvolvemento cognitivo de persoas coa síndrome de Down?
Fai un par de anos, uns investigadores de Estados Unidos descubriron que a lamivudina diminúe a resposta do interferón (IFN) e ten importantes efectos antiinflamatorios en ratos. O IFN cumpre un papel fundamental na defensa contra os virus, de feito, pero a resposta exacerbada de IFNI produce inflamación, que se asociou con alteracións cognitivas e neurodexeneración. De feito, dos fármacos que se ensaiaron, o xenérico lamivudina destacou pola súa actividade e os seus baixos efectos secundarios. Así pois, os efectos da lamivudina son moi interesantes no contexto da síndrome de Down porque precisamente entre os xenes triplicados do cromosoma 21, hai catro relacionados co IFN e iso produce unha resposta exacerbada en persoas coa síndrome de Down, coma se estivesen a combater unha infección viral de forma sostida.
– Cal foi o resultado da investigación en ratos trisómicos?
No estudo con ratos, observamos que nos ratos trisómicos que recibiron lamuvudina produciuse unha redución significativa da hiperactividade motora e un rescate completo da memoria de recoñecemento, cuxa correcta execución depende de dúas rexións afectadas nas persoas coa síndrome de Down: o hipocampo e a cortiza cerebral.
– Que expectativas representa este achado para a investigación en humanos coa síndrome de Down?
Por agora, trátase dunha investigación preclínica, pero a vantaxe da lamivudina é que é un fármaco xa aprobado e ademais está dispoñible como especialidade farmacéutica xenérica polo que os custos de investigación e desenvolvemento, aínda que non son nulos, son moi inferiores aos dun medicamento que conteña un fármaco de nova aprobación. Iso quere dicir que moi posiblemente poderemos iniciar estudos clínicos en breve.
– Que podería supoñer para as persoas coa síndrome de Down?
Do mesmo xeito que outros fármacos, se a lamivudina producise unha melloría, aínda que fose pequena supoñería un gran paso. Pero, aínda que os resultados son alentadores, queda moito traballo por facer. Se tratamos con lamivudina, actuamos sobre a resposta do interferón e a inflamación, pero non sabemos canto tempo durarían os efectos. Aínda que desde logo, nas persoas coa síndrome de Down a resposta exacerbada do interferón e a inflamación son sen dúbida unha parte importante da síndrome.
– Que relación podería ter o uso deste fármaco en relación ao Alzheimer?
De feito, a lamivudina reduce significativamente a inflamación relacionada coa idade e outros signos de envellecemento en ratos, polo que a súa utilización temperá axudaría posiblemente a previr a neurodexeneración.
En persoas con VIH, leva anos utilizándose, está claro, pero en persoas con enfermidade de Alzheimer soamente hai un ensaio clínico piloto en marcha, cuxo obxectivo é avaliar a capacidade de lamivudina para penetrar no sistema nervioso central, e suprimir a neurodexeneración. O outro obxectivo é avaliar a seguridade e a tolerancia en pacientes con enfermidade de Alzheimer en estadio temperá. Este estudo proporcionará os datos iniciais sobre a seguridade e eficacia na enfermidade de Alzheimer para poder realizar futuros ensaios.
– En canto tempo podería ter o equipo de investigación resultados concluíntes para poder confirmar os resultados?
Estamos neste momento realizando estudos para identificar precisamente en que medida a normalización da resposta do interferón e a actividade antiinflamatoria están presentes no cerebro dos ratos trisómicos e como se correlacionan estes aspectos coa eficacia para reverter o déficit cognitivo de memoria hipocampo-dependente. Pero, ademais, estamos a preparar un primeiro ensaio clínico en colaboración coa Fundación ACE para tratar con lamivudina a persoas con deterioración cognitiva leve e comprobar se mellora a súa evolución, xa que moitas destas persoas acaban desenvolvendo demencia.
– No caso de que o resultado da investigación fose positivo tamén en humanos, en canto tempo podería estar dispoñible o fármaco?
O fármaco xa está dispoñible na súa forma xenérica.
– Doutra banda, en relación á investigación sobre a EGCG-Epigalocatequina galato na que xa se demostrou que pode mellorar a memoria e a aprendizaxe das persoas coa síndrome de Down, existen novos datos/avances?
Xa finalizamos o estudo pediátrico e informaremos en breve sobre os resultados, tan pronto salga á luz pública o traballo.
– Existen novos datos dalgunha outra investigación destacable para o colectivo de persoas con síndrome de Down?
Neste momento, hai varios grupos traballando a nivel internacional en mellorar as alteracións inmunolóxicas en persoas coa síndrome de Down, xa que se corroborou que tal como dicimos a exacerbación da resposta do interferón podería ser un mecanismo crave mesmo para as deficiencias cognitivas. Outras liñas prometedoras son as que utilizan a neuromodulación, e os tratamentos multimodais.
Para máis información, recoméndase o artigo da Gaceta Médica, «La lavidumina mejora la capacidad cognitiva de un modelo de ratón de síndrome de Down », dispoñible facendo click aquí.
Doutra banda, Down España recomenda a Conferencia Down que celebrarán a finais do mes de xullo coa Dra. Dierssen, na que a experta en neurobioloxía profundará e actualizará os avances nas súas investigacións.
