O órgano supervisor da Convención de Nacións Unidas sobre os Dereitos das persoas con Discapacidade (CDPD) publicou o Documento de Observacións Xerais nº 8 sobre o dereito das persoas con discapacidade ao traballo e ao emprego.
O obxectivo deste texto é aclarar as obrigacións dos Estados membro en relación ao artigo 27 da Convención, que establece os principios do dereito das persoas con discapacidade ao traballo e ao emprego, proporcionando unha base para que os países asinantes cumpran os seus compromisos acordes aos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible como axenda global de cumprimento dos Dereitos Humanos (Axenda 2030). E en concreto o Obxectivo 8.5, que busca conseguir para 2030 unha vida plena e produtiva con emprego “decente para todas as persoas, incluídas as persoas con discapacidade, e igualdade de remuneración por traballo de igual valor”.
Esta interpretación nº 8 do Comité define o dereito ao traballo como fundamental e esencial para a realización doutros dereitos humanos e establece que moitas persoas con discapacidade non son recoñecidas como suxeitos de dereitos e titulares de dereitos, senón que son “reducidas” ás súas deficiencias. Por iso, e tras expresar reiteradamente a súa preocupación polo feito de que as políticas dos Estados membro seguen reflectindo un enfoque capacitista da discapacidade, solicita aos Estados unha serie de obrigacións e cambios acordes á CDPD.
“Os Estados membro deben tomar as medidas ata o máximo dos seus recursos dispoñibles e, cando sexa necesario, no marco da cooperación internacional, con miras a lograr progresivamente a plena realización do dereito ao emprego”.
Eliminación da segregación e outras obrigacións
O artigo 27 da Convención dos Dereitos das Persoas con Discapacidade recoñece o dereito ao traballo en igualdade de condicións coas demais, incluído o dereito para gañarse a vida mediante un traballo elixido ou aceptado libremente nun mercado laboral e unha contorna de traballo abertos, inclusivos e accesibles para as persoas.
Tamén considera que as persoas con discapacidade non deben ser segregadas en obradoiros protexidos senón traballar en empresas ordinarias xunto a persoas sen discapacidade, e leste é un punto crave do informe, pois segundo sinala, “a pesar dalgúns avances, a falta de acceso ao mercado laboral aberto e a segregación continúan sendo os maiores desafíos para as persoas con discapacidade”.
Por iso, unha das principais obrigacións dos Estados membro é eliminar gradualmente o emprego que segrega ás persoas con discapacidade do emprego aberto e inclusivo.
O documento de Observacións Xerais nº 8 expón que o emprego segregado para persoas con discapacidade, coma os obradoiros protexidos, non debe considerarse coma unha medida progresiva do dereito ao traballo, que se manifesta unicamente mediante un emprego libremente elixido ou aceptado nun mercado laboral aberto e inclusivo. Critícase que o emprego segregado, como os obradoiros protexidos, inclúen aínda prácticas baseadas na segregación, na organización ao redor de determinadas actividades específicas que se considera que as persoas con discapacidade poden realizar; centradas nos enfoques médicos e de rehabilitación da discapacidade; non promoven a transición ao mercado laboral aberto nin remuneran ás persoas con discapacidade en igualdade de condicións coas demais.
O novo documento expón unha orientación de cambios ás estruturas de emprego protexido, como cando se menciona que as empresas de emprego que son administradas e dirixidas por persoas con discapacidade, incluídas aquelas que son de propiedade conxunta e controladas democraticamente, non poden considerarse emprego segregado se brindan condicións de traballo xustas e favorables, en igualdade de condicións coas demais. En definitiva, a Observación nº8 sinala que, a pesar dalgúns avances, a falta de acceso ao mercado laboral aberto e a segregación continúan sendo os maiores desafíos por diante. A discriminación, a denegación de axustes razoables, os lugares de traballo inaccesibles e o acoso, seguen vixentes.
Ademais deste principal deber de eliminar a segregación, o informe sinala tres tipos ou niveis de obrigacións aos Estados membro: as obrigacións de respectar, protexer e cumprir o dereito ao emprego das persoas con discapacidade. Á súa vez, a obrigación de cumprir contén obrigacións de facilitar, prover e promover o emprego ás persoas con discapacidade.
“Os Estados membro teñen a obrigación fundamental inmediata de garantir a satisfacción de, polo menos, os niveis mínimos esenciais do dereito ao traballo e ao emprego […] No contexto do artigo 27, esta obrigación fundamental abarca a obrigación de garantir a non discriminación e a igualdade de protección no emprego”.
Para respectar o seu compromiso coa Convención de Dereitos das Persoas con Discapacidade, os Estados membro tamén deberán levar a cabo un estudo exhaustivo para determinar as repercusións do capacitismo no dereito a un traballo e un emprego libremente elixidos, en igualdade de condicións cos demais, das persoas con discapacidade; realizar análise sobre as barreiras ás que se enfrontan as persoas con discapacidade no ámbito laboral, así como elaborar estratexias e plans de acción para garantir o seu dereito ao traballo.
Estes plans de acción concretos requiren que os Estados membro realicen e leven a cabo programas de desenvolvemento de coñecementos e capacidades, incluídas capacitacións dentro dos sectores público e privado e a economía informal, para garantir o cumprimento da Convención.
Por suposto, todas as medidas deberán protexer especialmente ás mulleres con discapacidade da discriminación múltiple que hoxe en día sofren na sociedade.
A transcendencia da súa aplicación en España e Galicia
No caso do Estado español, as consecuencias de aplicación deste Documento de interpretación nº 8 sobre a aplicación da CDPD son enormes e de gran calado:
– As políticas de emprego de persoas con discapacidade (para ser acordes a DDHH e para evitar discriminación) terían que aplicar as súas recomendacións en relación ao emprego segregado ou aos obradoiros protexidos para persoas con discapacidade.
– Debésense aplicar cambios para que as políticas de emprego prioricen o dereito ao traballo, nun mercado laboral aberto e inclusivo (por exemplo, potenciando os sistemas de Emprego Con Apoio) e non prioricen o emprego protexido como está a suceder agora mesmo nas súas diferentes leis, decretos e ferramentas de apoio.
– É necesario que o noso país cambie as políticas económicas de apoio ao emprego das persoas con discapacidade, dando prioridade ao emprego de tipo inclusivo, e evitando que os recursos vaian maioritariamente ao emprego protexido (como pasa actualmente) e céntrense o inserción laboral ordinaria.
– É esencial revisar o funcionamento das estruturas de emprego protexido existentes en España, para asegurar que estas sexan democráticas, de libre elección ou opción para as persoas con discapacidade, xestionadas por eles e con condicións de traballo similares ao resto de traballadores.
– Estas recomendacións deberán ser parte esencial do futuro “Libro Branco sobre Discapacidade” e do proxecto de nova “Lei de Emprego” que se está debatendo na actualidade.
Acceso á documentación publicada pola ONU
· Consulta o documento oficial en inglés
· Consulta a tradución temporal en castelán ata a súa aprobación
